Oplossingsstrategie

When you see a good move, look for a better one. – Emanuel Lasker

Een oplossingsstrategie is een methode om de gevonden kandidaatzetten bij de zoekstrategie met elkaar te vergelijken en een goede oplossing te kiezen. Om de kandidaatzetten met elkaar te vergelijken, moet elke kandidaatzet afzonderlijk worden beoordeeld.

Geforceerde zetten
Geforceerde zetten zijn zetten die:

1. schaak geven;
2. een stuk slaan;
3. een stuk of veld aanvallen.

Sorteren kandidaatzetten
Vanwege tijdgebrek, is het nalopen van elke gevonden kandidaatzet (via de zoekstrategie) niet altijd mogelijk. Vandaar dat het belangrijk is om de kandidaatzetten te sorteren in twee groepen:

1. geforceerde kandidaatzetten;
2. niet-geforceerde kandidaatzetten.

De geforceerde kandidaatzetten krijgen een hogere prioriteit dan de niet-geforceerde kandidaatzetten.

Beoordeling kandidaatzet
Het beoordelen van een kandidaatzet kan met het doorrekenen van varianten in een variantenboom, waarbij de kandidaatzet de basis vormt. De geforceerde zetten vormen vervolgens de takken van de variantenboom.

Variantenboom
Met het volgende stappenplan kan een variantenboom worden opgezet:

1. Kies een kandidaatzet als basis.
2. Kies met een (vernieuwde) zoekstrategie een kandidaatzet voor de tegenstander.
3. Herhaal het kiezen van een kandidaatzet voor beide spelers, totdat er geen geforceerde zetten meer zijn.
4. Beoordeel de verkregen stelling met een eindoordeel.
5. Herhaal stap 3 en 4 voor elke kandidaatzet.
6. Ga nu terug naar stap 2, totdat elke kandidaatzet van de tegenstander nauwkeurig is nagelopen.

De beoordeling van een (basis) kandidaatzet is nu gelijk aan de beoordeling van de slotstelling, in de variant waarbij beide tegenstanders de beste zetten hebben gespeeld.

Stellingsbeoordeling
Een stelling kan worden beoordeeld aan de hand van de volgende 4 kenmerken:

1. koningsveiligheid (kwetsbaarheid);
2. activiteit (activiteit);
3. materiaal (potentiële activiteit/kwetsbaarheid);
4. pionnenstructuur (kwetsbaarheid).

Meer uitleg hierover is te vinden op de middenspel pagina.

Vergelijken kandidaatzetten
Na het afzonderlijk beoordelen van een aantal (basis) kandidaatzetten, kunnen zij met elkaar worden vergeleken. Een goede oplossing is nu een (basis) kandidaatzet met een relatief hoge beoordeling.

Let op dat een beste oplossing niet altijd hoeft te bestaan. In bepaalde stellingen kunnen kandidaatzetten even goed zijn. Het is dan aan jou om je eigen voorkeur aan een zet te geven.

Waarschuwing
Een correcte berekening van de eerste paar zetten is veel belangrijker dan het berekenen van lange varianten. Een fout in de eerste paar zetten heeft veel grotere gevolgen dan een fout aan het einde van een lange variant.

Als je eerste kandidaatzet een slecht of geen duidelijk resultaat geeft, is het beter om terug te gaan naar stap 1 en een andere kandidaat zet te kiezen. Het is ook mogelijk dat je beoordeling van de beginstelling minder goed is. In het laatste geval moet je verwachting naar beneden worden bijgesteld, en op zoek worden gegaan naar een meer bescheiden doel.

Een andere oplossingsstrategie om een kandidaatzet te kiezen, is met behulp van eliminatie.

Eliminatie kandidaatzetten
De eliminatie van kandidaatzetten is het verwijderen van een kandidaatzet uit de selectie. Een reden hiervoor kan zijn dat de tegenstander een tegenzet heeft op die kandidaatzet, die onmiddellijk tot verlies leidt. Het bestaan van een dergelijke tegenzet heet een weerlegging.

Als na de eliminatie van kandidaatzetten er slechts één kandidaatzet is overgebleven, is deze laatste kandidaatzet de enige keuze. De andere kandidaatzetten leiden namelijk gelijk tot verlies.

Voorbeeld: Polerio – da Cutri (Rome 1590).
In de onderstaande stelling is wit aan zet.

Op de pagina van de zoekstrategie is de volgende lijst met kandidaatzetten voor wit samengesteld.

1. Schaak
   1. 1.Dh5+
2. Slaan
   1. 1.exf5
   2. 1.Pxd7
3. Dreiging (aanvallen of verdedigen)
   1. 1.d4
   2. 1.f4
   3. 1.Pf3
   4. 1.Pf7

Na het aflopen van de kandidaatzetten van wit, kan er per kandidaatzet ook een lijst van kandidaatzetten worden samengesteld voor zwart. Dit proces kan worden herhaald, totdat er geen geforceerde zetten meer zijn. Een reeks geforceerde zetten die hierdoor ontstaat is een tak in de variantenboom, die kan worden afgesloten met een beoordeling.

Een voorbeeld van dit proces staat hieronder.

Kandidaatzet: 1.Dh5+

Kandidaatzet: 1.exf5

Kandidaatzet: 1.Pxd7

Kandidaatzet: 1.d4

Kandidaatzet: 1.f4

Kandidaatzet: 1.Pf3

Kandidaatzet: 1.Pf7

Samenvoegen
De losse varianten kunnen nu worden samengevoegd, met als hoofdvariant de variant waarbij de best beoordeelde kandidaatzetten voor zowel wit als voor zwart zijn gekozen. De varianten waarbij een kandidaatzet wordt weerlegd, worden weggelaten, oftewel geëlimineerd.

Vervolg: Na de keuze van een kandidaatzet, moet deze worden gecontroleerd. Dit kan met een controlestrategie.