Dynamisch voordeel
Een dynamisch of tijdelijk voordeel blijft aanwezig voor een relatief korte tijd. Voorbeelden van dynamische voordelen zijn koningsveiligheid en activiteit.
Plan:
- Bereid een koningsaanval voor, en voer deze uit op het juiste moment (koningsveiligheid).
- Vermijd vereenvoudiging, door in een middenspel te blijven (activiteit).
- Zet een dynamisch voordeel (deels of geheel) om tot een statisch voordeel (directe dreigingen).
Statisch voordeel
Een statisch of blijvend voordeel blijft aanwezig voor een relatief lange tijd. Voorbeelden van statische voordelen zijn materiaal en pionnenstructuur.
Plan:
- Vereenvoudig de stelling, door met de ruil van (lichte en zware) stukken naar een eindspel te gaan (transitie materiaal).
- Maak een kwetsbaarheid (zwakke pion of zwak veld), en leg deze vast (pionnenstructuur).
- Val de kwetsbaarheden aan (directe dreigingen).
- Voorkom het (dynamisch) tegenspel van de tegenstander (profylaxe).
Stappenplan
Het maken en uitvoeren van een plan, kan je schematisch bekijken, met de volgende 3 begrippen en bijbehorende vragen:
- Positie: Welke middelen zijn er, en wat is hun invloed?
- Strategie: Wat is het plan?
- Tactiek: Hoe voer je het plan uit?
De positie op een schaakbord bestaat uit de posities van de stukken. De stukken zijn hierbij de middelen, die invloed uitoefenen op het speelveld. De relaties tussen de stukken en velden vormen spanning, waaruit dreigingen kunnen ontstaan.
De strategie bestaat uit het veranderen van de posities van de stukken, met als doel het optimaliseren van de invloed op het speelveld. Belangrijk hierbij is het voorkomen of creëren van dreigingen. Het bereiken van de geoptimaliseerde posities van de stukken, vormt het plan.
De laatste stap is de tactiek, oftewel de uitvoering van het strategische plan. De tactiek geeft uiteindelijk aan of een strategie kloppend is.
De bovenstaande stappen laten zien dat positie, strategie en tactiek onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.
Let op: Een goed strategisch plan kan bij schaken door een enkele tactische fout volledig worden geruïneerd. Dit aspect maakt het schaakspel zo bijzonder spannend. Hierdoor zijn goede tactische vaardigheden onmisbaar voor de uitvoering van een strategisch plan.
Voorbeeld partijen