Het vierkant

In het eindspel spelen pionnen een belangrijke rol. Als er weinig of geen stukken meer zijn overgebleven, is het alleen mogelijk om de koning schaakmat te zetten als een pion promoveert. Pionnen promoveren tot een gewenst stuk, meestal de dame, als ze de overkant van het bord hebben bereikt.

Een belangrijke methode om een pion te laten promoveren, is het maken van een vrijpion.

Vrijpion
Een vrijpion is een pion die niet kan worden tegengehouden door pionnen van de tegenstander.

Het vierkant
Bij elke pion kan een vierkant op het bord worden getekend, begrensd door de pion en het promotieveld. Hieronder is als voorbeeld een 5×5-vierkant geel gekleurd. De b-pion is nog 4 velden verwijderd van het promotieveld b8.

Naast het tellen van de velden, is het vierkant ook te construeren met de diagonaal van de pion naar de promotierij. In het voorbeeld hieronder laat de rode pijl via de diagonaal precies het hoekpunt tegenover de pion zien. Het vierkant kan nu worden gemaakt door via de rijen en lijnen (de gele pijlen) terug te werken naar de pion.

Doordat een pion in de beginopstelling twee velden naar voren mag, moet de diagonaal een veld voor de pion worden getekend.

Het vierkant laat met de volgende regel snel zien wanneer een koning een vrijpion kan tegenhouden.

De regel van het vierkant
De koning kan een vrijpion tegenhouden als deze in het vierkant kan komen, voordat de pion weer wordt gezet.

De regel van het vierkant wordt soms ook de kwadraatregel genoemd.

Voorbeelden

Het achtervolgen van twee vogels

Toepassing studie Feiter

Opgaven

Laat met behulp van de regel van het vierkant zien of de volgende stellingen gewonnen of remise zijn. Bekijk elke stelling eerst met Wit aan zet, en daarna met Zwart aan zet.

Praktische opgaven